Opkomst van functionele thee (sleep, detox) en waarom het vaak scammy is

Je ziet ze overal opduiken in de schappen van de supermarkt, op Instagram-influencers hun stories, of tussen de advertenties op wellnesswebsites: functionele theesoorten die beloven je beter te laten slapen, je lichaam te ontgiften, je stressniveau te verlagen of zelfs je metabolisme op te peppen. Ze dragen namen als “Sleep Deep”, “Detox Boost” of “Skinny Cleanse”, en hun verpakkingen zijn vaak verleidelijk zacht, met pastelkleuren, yogaposities of minimalistische plantmotieven. Maar wie een beetje theekennis op zak heeft en niet helemaal op z’n achterhoofd gevallen is, fronst al snel de wenkbrauwen bij zulke beloftes. Is deze theehype echt heilzaam? Of worden we collectief in slaap gewiegd door slimme marketing en vage claims?

Wat zijn functionele theesoorten precies?

Functionele thee – of zoals marketeers het graag noemen: ‘wellness tea’ – verwijst naar blends die meer doen dan gewoon lekker smaken. Althans, dat is toch het idee. Ze zijn samengesteld met een doel: je lichaam iets extra’s bieden. Denk aan beter slapen, reinigen van het spijsverteringsstelsel, vetverbranding stimuleren, het immuunsysteem versterken, hormonen balanceren… De lijst is eindeloos. De theeën bevatten vaak een mix van kruiden, bloemen, wortels, bladeren en soms ook vitamines of mineralen. Bekende ingrediënten zijn valeriaan, kamille, gember, kurkuma, citroengras, senna, matcha, en ashwagandha.

Er zijn trouwens grofweg drie populaire types binnen het functionele theespectrum:

• Slaapthee: Rustgevende blends met kalmerende kruiden zoals lavendel, passiebloem of melisse.
• Detoxthee: Afvoerende en zuiverende infusies, vaak met laxeermiddelen zoals senna of paardenbloem.
• Afslank- of metabolismeboostthee: Vaak pittig gekruid, met groene thee, cafeïne, cayenne of guarana.

En toegegeven: sommige van die ingrediënten hebben best wel een wetenschappelijk onderbouwde werking in bepaalde contexten. Valeriaan kan een mild slaapbevorderend effect hebben. Gember is goed voor de spijsvertering. En groene thee heeft antioxidanten. Maar dan begint het ook al een beetje te wringen…

Waarom functionele thee vaak op een scam lijkt

Het eerste alarmsignaal: veel van deze producten worden verkocht met claims die niet of nauwelijks wetenschappelijk onderbouwd zijn. In Europa zijn gezondheidsclaims aan strikte regels gebonden, en toch zie je nog regelmatig uitspraken als “verhoogt je stofwisseling”, “verwijdert toxines” of “reboot je lichaam”. Dat klinkt allemaal spannend, maar nergens wordt helder gemaakt hoe dat dan precies gebeurt. Of wat die ‘toxines’ nu eigenlijk zijn. Vraag het aan vijf verschillende detoxmerken en je krijgt vijf verschillende antwoorden.

Detox is een marketingterm geworden. In medische zin is het lichaam al meer dan uitgerust met een prima detoxsysteem: lever, nieren, longen, huid en darmen. Die doen hun werk stil en betrouwbaar. Het idee dat je een magisch kruidendrankje nodig hebt om je lichaam “schoon” te maken is een modern sprookje. En het is een sprookje dat nogal winstgevend is.

Bovendien bevatten sommige detox- of afslanktheeën laxeermiddelen zoals senna of cascara. Die zorgen inderdaad voor een platte buik de volgende ochtend, maar niet omdat je vet hebt verbrand – je hebt gewoon je darmen leeggespoeld. Dat kan op korte termijn “effect” geven, maar op lange termijn is het een aanslag op je darmflora en vochtbalans. Niet zelden eindigt het bij gebruikers in krampen, diarree en verslaving aan deze theeën. In het beste geval is het overbodig; in het slechtste geval ronduit schadelijk.

Waarom we er toch zo graag in willen geloven

Functionele thee appelleert aan iets dieps in ons: het verlangen om controle te krijgen over ons lichaam, onze gezondheid en ons welzijn. In een maatschappij waar alles sneller moet en we constant ‘aan’ staan, is de belofte van een eenvoudige oplossing heel verleidelijk. De gedachte dat een kopje thee – met een lief etiket en rustgevende geur – ons stressniveau kan kalmeren of ons immuunsysteem een duw in de rug kan geven, spreekt tot de verbeelding.

Er zit ook een ritualistisch kantje aan. Wie een avondritueel heeft waarbij een slaapthee wordt gezet, creëert een moment van rust en zelfzorg. En die context is minstens even belangrijk als wat er daadwerkelijk in dat kopje zit. De kracht zit vaak meer in het ritueel dan in de inhoud. Dat geldt trouwens ook voor kamillethee bij verkoudheid: het is niet de thee die geneest, maar de warmte, de rust, en het feit dat je even voor jezelf zorgt.

Marketing speelt hier genadeloos op in. Het gebruik van vage termen zoals “natuurlijk”, “balancerend” of “zuiverend” zorgt ervoor dat mensen minder kritisch nadenken over wat ze precies kopen. Voeg daar een Instagrammodel bij dat een platte buik toont en zegt “dit is mijn geheim”, en je hebt een recept voor succes. Of voor misleiding – het is maar hoe je het bekijkt.

Is alle functionele thee dan onzin?

Niet per se. Het zou te kort door de bocht zijn om elke functionele blend af te doen als kwakzalverij. Er bestaan goede kruidentheeën met een verzachtende, licht ondersteunende werking. Denk aan pepermunt bij een opgeblazen gevoel, kamille bij lichte stress of rooibos als cafeïnevrij alternatief boordevol antioxidanten. In ayurvedische en traditionele Chinese geneeskunde worden kruiden al eeuwen gebruikt in combinaties die soms ook wetenschappelijk onderzocht worden.

Het probleem is niet de thee op zich, maar de verwachtingen die erbij gecreëerd worden. Als je denkt dat je met een detoxkuur van 14 dagen al je zonden van fastfood en wijn wegspoelt, dan geef je de thee magische eigenschappen die ze simpelweg niet bezit. Als je ‘s nachts slecht slaapt omdat je te veel schermtijd hebt, een op hol geslagen hoofd of hormonale schommelingen, dan zal een zakje met lavendel en passiebloem niet het verschil maken – al kan het wel bijdragen aan een rustgevend momentje vooraf.

Een persoonlijke tip? Ik kies liever voor losse kruiden van betrouwbare herkomst dan voor kant-en-klare blends met hippe namen. Dan weet ik wat ik drink, en kan ik zelf combinaties samenstellen op basis van hoe ik me voel. Een beetje lavendel met citroenmelisse ‘s avonds, gember met kurkuma na het eten, of brandnetel met munt als ik me wat lomer voel – dat werkt beter dan een zakje met een flashy label. En het is nog goedkoper ook 😉

Hoe herken je een functionele thee die het wél waard is?

Het begint bij kritisch kijken naar de ingrediëntenlijst. Staat er gewoon “natuurlijke aroma’s” zonder verdere uitleg? Of worden er loze beloftes gedaan als “verwijdert gifstoffen uit je lever”? Dan mag je dat met een korrel zout nemen – of beter nog: gewoon laten staan. Kies liever blends die transparant zijn over hun samenstelling, liefst met biologische ingrediënten, zonder toegevoegde suikers of kunstmatige stoffen.

Een functionele thee die iets voor je doet, herken je ook aan zijn eenvoud. Geen twintig ingrediënten, geen bizarre mix van pepermunt, chili en kokosaroma, maar gewoon een paar doordachte kruiden die elk hun plaats hebben. En dan is het een kwestie van luisteren naar je lichaam: voel je je rustiger na een avondthee? Fijn, blijf dat dan doen. Maar verwacht geen wonderen. Zoals mijn oma zei: “Een kopje thee lost veel op – als je er de tijd voor neemt.” ☕