Thee en duurzaamheid

Thee drinken is voor velen een dagelijks ritueel, een rustpunt in een hectische dag, een moment van bezinning of gewoon een smakelijk genot. Maar wie even dieper kijkt in zijn dampende kopje, merkt dat er veel meer schuilt achter die ogenschijnlijk eenvoudige infusie van bladeren. Thee is een landbouwproduct, vaak afkomstig uit verre landen, afhankelijk van klimaat, arbeidskrachten en economische systemen. Duurzaamheid binnen de theesector is daarom geen overbodige luxe, maar een noodzaak.

Vanuit mijn eigen ervaring als theeliefhebber én iemand die zich graag informeert over eerlijke handel, weet ik hoe vaak het misloopt in de keten. Maar gelukkig zijn er ook heel wat initiatieven die tonen dat het anders kan. Het is dan ook tijd om dieper in te gaan op de vraag: hoe duurzaam is thee? En wat kunnen wij als consument doen om die duurzaamheid te ondersteunen of versterken?

Hoe wordt thee geproduceerd en waarom is dat relevant voor duurzaamheid?

Thee wordt geteeld in landen zoals India, Sri Lanka, China, Kenia, Japan en Vietnam. Die geografische spreiding betekent automatisch dat thee vaak duizenden kilometers aflegt voor hij in ons theeglas terechtkomt. Dat op zich is al een eerste punt om over na te denken in het kader van ecologische impact. Maar het verhaal begint natuurlijk op het veld, bij de teelt van de Camellia sinensis-plant. En daar wringt soms het schoentje.

Conventionele theeplantages maken gebruik van grote hoeveelheden pesticiden, kunstmest en monoculturen. Dat laatste maakt ze extra kwetsbaar voor ziektes, wat dan weer leidt tot nog meer pesticidengebruik. De bodem raakt uitgeput, biodiversiteit verdwijnt, en arbeiders werken vaak onder precaire omstandigheden. Kinderarbeid is in sommige regio’s helaas nog steeds geen uitzondering. En dan spreken we nog niet over de enorme hoeveelheden water die nodig zijn voor de irrigatie van de theeplant.

Daarbovenop komt het droogproces van de theebladeren, dat veel energie vraagt. In veel traditionele fabrieken wordt hiervoor steenkool of hout gebruikt, met alle gevolgen van dien voor CO₂-uitstoot en luchtkwaliteit. De productiekant van thee is dus allesbehalve vanzelfsprekend.

Wat zijn duurzame alternatieven binnen de theesector?

Gelukkig zijn er ook producenten die het anders aanpakken. Biologische thee is intussen in bijna elke supermarkt te vinden. Die thee is geteeld zonder synthetische pesticiden of meststoffen, wat goed is voor het milieu én voor de arbeiders op de plantage. Maar bio is slechts één stukje van de puzzel. Het sociale luik is minstens even belangrijk.

Fairtrade-thee garandeert een minimumprijs voor boeren én een premie die geïnvesteerd wordt in de gemeenschap. Denk aan scholen, gezondheidszorg of infrastructuur. Sommige kleine merken gaan zelfs nog een stapje verder en kopen direct van kleine coöperaties aan een eerlijke prijs. Ze bouwen persoonlijke relaties op met boeren, bezoeken de plantages en proberen een langdurige samenwerking aan te gaan in plaats van spotgoedkope bulk aan te kopen.

Daarnaast zie je ook initiatieven zoals regenwoudvriendelijke certificeringen (Rainforest Alliance), waarbij er specifieke aandacht is voor de bescherming van natuurlijke habitats en biodiversiteit. Sommige theemerken maken zelfs deel uit van regeneratieve landbouwprojecten, waarbij de bodem wordt verrijkt in plaats van uitgeput. Ze gebruiken compost, wisselteelt, schaduwgewassen en herbebossing. Het resultaat is niet alleen duurzamer, maar vaak ook lekkerder: thee uit een gezonde bodem smaakt voller, complexer, echter 🍃.

Wat kunnen consumenten zelf doen om duurzame thee te ondersteunen?

Er wordt wel eens gezegd: “Elke euro die je uitgeeft, is een stem voor het soort wereld waarin je wil leven.” Dat klinkt misschien een tikje dramatisch, maar in het geval van thee is het wel degelijk accuraat. Wie kiest voor thee van duurzame afkomst, beïnvloedt indirect het leven van boerengezinnen, de gezondheid van ecosystemen en de toekomst van theeteelt in kwetsbare regio’s.

Als consument kun je letten op certificeringen zoals EU Bio, Fairtrade, Rainforest Alliance of Demeter. Maar nog belangrijker is het om door te vragen: waar komt de thee vandaan? Is het losse thee of voorverpakte zakjes? Die laatste bevatten soms microplastics, wat niet alleen slecht is voor het milieu, maar ook voor onze gezondheid. Kies je voor losse thee in herbruikbare blikjes, dan verlaag je meteen ook je afvalstroom – een kleine actie met een grote symboliek ♻️.

Zelf drink ik haast uitsluitend losse thee van kleine producenten die hun boeren bij naam kennen. Die theesoorten zijn niet alleen beter voor de planeet, maar vaak ook complexer en fijner van smaak. Een Japanse sencha van een kleinschalige boer uit Shizuoka of een Darjeeling first flush van een biodynamisch domein in India tilt je theemoment moeiteloos naar een hoger niveau.

En dan is er nog het energievraagstuk: wie water kookt voor thee doet dat vaak zonder erbij na te denken. Toch kook je best enkel de hoeveelheid water die je echt nodig hebt. Dat bespaart energie en verkleint je ecologische voetafdruk. Zet je je waterkoker op 80 graden voor groene thee in plaats van op volle kracht, dan doe je niet alleen je smaakpapillen, maar ook het milieu een plezier.

Welke merken en initiatieven dragen vandaag bij aan duurzame theeproductie?

Er bestaan intussen heel wat theemerken die duurzaamheid niet als marketingtruc gebruiken, maar als kern van hun bedrijfsfilosofie. Zo is het Belgische merk Ambar Tea een pionier in transparantie en samenwerking met theeboeren in Nepal en India. Ze focussen op micro-lots, oogsten slechts wat nodig is, en betalen eerlijke prijzen aan hun telers. Het resultaat is een premium product dat zowel mens als natuur ten goede komt.

Ook grotere namen zoals Clipper en Pukka hebben hun sporen verdiend op vlak van biologische en ethische productie. Ze gebruiken composteerbare verpakkingen, investeren in hernieuwbare energie en zijn open over hun leveranciersketen. Al moet gezegd: hoe groter een merk wordt, hoe moeilijker het wordt om volledige controle te behouden over elke schakel in de keten. Daarom blijft het belangrijk om kritisch te blijven kijken, zelfs bij ogenschijnlijk “groene” merken.

Een bijzonder inspirerend initiatief is ook Teatasting collectives waarbij consumenten samen premium thee inkopen bij producenten en de herkomst volledig transparant is. Zulke netwerken creëren niet alleen betrokkenheid, maar brengen ook producent en drinker dichter bij elkaar. Je weet plots wie je thee heeft geplukt, op welke hoogte de struik groeide en in welk seizoen hij werd geoogst. Dat maakt een simpel theemoment plots veel betekenisvoller ☕.

Tot slot zien we ook meer theebars en speciaalzaken die duurzaamheid hoog in het vaandel dragen. Ze schenken enkel losse thee, verkopen herbruikbare theefilters en investeren in lokale samenwerkingen. Sommige organiseren zelfs educatieve sessies over theeceremonies, herkomst en productie. Zulke plekken zijn goud waard in een stad: ze maken het verschil tussen gedachteloos consumeren en bewust genieten.

Waarom is duurzame thee meer dan een trend?

Duurzame thee is geen hype, geen tijdelijke buzz die weer verdwijnt zodra het volgende superfood op de radar verschijnt. Het is een noodzaak, ingebed in de realiteit van klimaatverandering, sociale ongelijkheid en uitputting van grondstoffen. Thee is – hoe romantisch het ook klinkt – een product dat raakt aan diepere thema’s zoals verbondenheid, waardigheid en verantwoordelijkheid.

Een eerlijk kopje thee zet je aan het denken. Over de handen die het geplukt hebben, over het landschap waar het groeide, over het vuur dat de bladeren droogde en over het water waarin jij ze hebt laten trekken. Die complexiteit hoeft ons niet af te schrikken. Integendeel. Ze kan onze ervaring verdiepen, ons verbinden met de wereld en ons helpen kiezen voor een manier van leven die iets minder achteloos is.

In een tijd waarin we overspoeld worden door fast-consumptie, wegwerpproducten en ondoorzichtige ketens, is een duurzame kop thee misschien wel een van de stilste vormen van activisme 🍵.