Gong fu cha: de kunst van aandachtig thee zetten

Gong fu cha. Drie kleine woorden die samen een wereld openen waarin tijd langzamer lijkt te tikken en theedrinken verandert in een ritueel. Letterlijk vertaald betekent het “de kunst van thee met vaardigheid” zetten, en dat is precies wat het is: een eeuwenoude Chinese theeceremonie waarbij alles draait om aandacht, precisie en beleving. Maar vergis je niet, gong fu cha is geen stijve formaliteit. Integendeel, het is een zachte vorm van mindfulness, gegoten in porselein en doordrenkt met geurige infusies .

Wat is gong fu cha en waar komt het vandaan?

Gong fu cha vindt zijn oorsprong in de Chinese provincies Guangdong en Fujian, en wordt al eeuwenlang beoefend. Het is ontstaan in een cultuur waarin thee niet zomaar een drankje is, maar een sociaal en spiritueel bindmiddel. In tegenstelling tot westerse theetradities – waar één theepot voor meerdere kopjes zorgt – draait gong fu cha om meerdere korte infusies van dezelfde bladeren in kleine hoeveelheden water. Elk kopje heeft zijn eigen karakter, alsof je een gesprek voert dat zich langzaam verdiept.

De term “gong fu” (功夫) verwijst niet alleen naar de bekende vechtkunst, maar ook naar toewijding, kunde en oefening. “Cha” (茶) betekent natuurlijk thee. Samen: “thee met toewijding”. Geen haastwerk dus. Het is een traag proces in een snelle wereld. En juist dat maakt het zo aantrekkelijk.

De ceremoniële vorm van gong fu cha is vooral populair bij het zetten van oolong thee, pu-erh en bepaalde zwarte theeën, omdat deze soorten bijzonder veel lagen en aroma’s bevatten die zich tijdens meerdere infusies ontvouwen. Je zou kunnen zeggen dat gong fu cha de thee uitnodigt om zichzelf laagje voor laagje bloot te geven – net zoals een goed gesprek tussen oude vrienden.

Welke materialen gebruik je bij gong fu cha?

Een van de mooiste aspecten van gong fu cha is dat het een heel zintuiglijk gebeuren is. Niet alleen de smaak telt mee, maar ook het geluid van opschenkend water, het zicht van damp die kringelt boven een yixing-theepot, de geur van natte theebladeren en het gevoel van warm porselein in je hand. Voor deze volledige ervaring heb je een aantal specifieke instrumenten nodig – al hoeft het echt niet allemaal in één keer perfect te zijn.

De kern van de gong fu cha-opstelling bestaat uit:

• Gaiwan: een klein Chinees theekommetje met een deksel en schoteltje. Het alternatief voor een theepotje. Ideaal om het extractieproces nauwkeurig te beheersen.
• Yixing-theepotje: gemaakt van poreus klei uit Yixing (Jiangsu), dat de smaken opneemt en verdiept naarmate je het meer gebruikt. Je gebruikt één theepot voor één soort thee.
• Theetafel (cha pan): een houten of bamboe tafel met gleuven waar het overtollige water in wegloopt. Praktisch én esthetisch aantrekkelijk.
• Gong dao bei: ook wel de “fairness cup” genoemd. Je giet hieruit de thee in de kleine kopjes zodat iedereen exact dezelfde sterkte en smaak krijgt.
• Kleine kopjes: soms niet groter dan een eierdopje. De bedoeling is dat je aandachtig en langzaam drinkt.
• Theetang, lepel en filter: hulpmiddelen om de bladeren netjes te behandelen zonder ze aan te raken, en om kleine deeltjes tegen te houden bij het uitschenken.

Hoewel de volledige set je meteen het gevoel geeft dat je in een theehuis in Hangzhou zit, is het perfect mogelijk om met enkel een gaiwan en een gong dao bei thuis een serene ervaring te creëren. Ik gebruik vaak mijn favoriete porseleinen gaiwan – licht gebarsten van ouderdom, maar precies daardoor zo vertrouwd – en dat is voor mij al genoeg.

Hoe verloopt een gong fu cha sessie stap voor stap?

Gong fu cha draait om aandacht en verfijning, maar niet om rigide regels. Toch is er een vrij vaste volgorde die structuur en ritme geeft aan het ritueel. Het voelt een beetje als een dans: de bewegingen zijn klein, elegant en betekenisvol. Hieronder vind je het basismodel dat vaak gevolgd wordt:

1. Voorverwarmen: Spoel alle theekopjes en het theepotje of de gaiwan met heet water. Dit verhoogt de temperatuur en “ontwaakt” het keramiek.
2. Theebladeren toevoegen: Je gebruikt doorgaans meer theebladeren dan bij westerse methodes – soms tot wel 8 gram op 100 ml water.
3. Snelle spoeling: Giet heet water over de bladeren en laat het meteen weglopen. Deze stap wekt de bladeren tot leven en verwijdert eventuele stofdeeltjes.
4. Eerste infusie: Giet opnieuw heet water (meestal tussen 85 en 100 °C, afhankelijk van de thee) en laat 10 tot 30 seconden trekken. Giet daarna in de fairness cup en vervolgens in de kopjes.
5. Volgende infusies: Herhaal dit proces meerdere keren – soms tot wel 10 à 12 keer. De trektijd verhoog je geleidelijk, telkens met 5 tot 10 seconden.

Elke infusie smaakt anders: soms opent de thee florale tonen, daarna krijg je misschien nootachtigheid, hout, mineraliteit of een vleugje honing. Het is alsof de thee een verhaal vertelt in hoofdstukken. Dat vraagt aandacht – en beloning volgt vanzelf. Er is niets geestiger dan te merken dat je bij de vijfde infusie plots een smaak herkent die je nog nooit eerder hebt opgemerkt.

Waarom gong fu cha beoefenen in onze drukke tijden?

We leven in een maatschappij die snelheid adoreert. Thee in een kartonnen bekertje, onderweg, zonder geur, zonder rust. Gong fu cha biedt daar een stilistisch tegenwicht. Het is een mini-pauze, een vertraging in de tijd die uitnodigt tot aanwezigheid. Zelfs al duurt de hele sessie maar twintig minuten, het voelt alsof je uren hebt gereisd. Niet met je lichaam, maar met je zintuigen.

Wat mij betreft is gong fu cha een van de zeldzame momenten waarop multitasking niet welkom is. Je laat je telefoon liggen. Je zit. Je schenkt. Je wacht. En je proeft. De hele ervaring is als een zachte meditatie zonder dat je op een kussen hoeft te zitten. De handelingen vragen om aandacht, en aandacht is schaars geworden – en dus waardevol .

Daarnaast is het ook gewoon gezellig. Of je het nu alleen doet of deelt met vrienden, gong fu cha creëert nabijheid. Je hoeft niet veel te zeggen, de stilte vult zich vanzelf met geuren en damp. En als er gepraat wordt, is het vaak betekenisvol. Net als bij een kampvuur: het hoeft niet groots te zijn om diep te gaan.

Welke thee is het meest geschikt voor gong fu cha?

Niet elke thee komt tot zijn recht in de gong fu methode. Groene thee bijvoorbeeld is vaak te fragiel voor meerdere infusies met hoge bladconcentraties. Wat wel uitstekend werkt:

• Oolong thee: Vooral tie guan yin en dan cong-varianten zijn geliefd voor hun complexiteit en aromatische transformaties per infusie.
• Pu-erh (shou en sheng): Zowel de rijpe als rauwe varianten laten zich prachtig ontvouwen via korte extracties.
• Witte thee van oudere oogsten: Zoals aged bai mu dan. De milde oxidatie zorgt voor rijke, zachte smaken bij langere sessies.
• Zwarte thee (hong cha): Zeker die uit Yunnan of Fujian, met een volle body en complexe aroma’s van cacao, kersen of specerijen.

Je hoeft geen thee-expert te zijn om hiermee te beginnen. Integendeel: gong fu cha is een manier om diepgang te vinden. Ik herinner me dat mijn eerste gong fu sessie met een medium geroosterde oolong was. De eerste paar keren dacht ik bij infusie 3: “was dit het nu?” Maar toen ik leerde proeven, geduldig en met een open geest, begon ik de nuances te zien. Zoals bij een schilderij dat eerst wat flets lijkt, maar bij nader inzien barst van de details.

Gong fu cha is geen kunst voor elitaire theeliefhebbers. Het is eerder een oefening in kleine dingen groot maken. Je hebt er geen dure set voor nodig. Alleen tijd, nieuwsgierigheid, en een portie zachtheid voor jezelf. En misschien een theepotje dat na verloop van tijd voelt als een oude vriend .