Kukicha (Japan)

Wie aan Japanse thee denkt, komt al snel uit bij matcha of sencha. Maar er bestaat nog een subtieler, bijna geheimzinnig broertje dat minder podium krijgt, maar minstens evenveel te bieden heeft: kukicha. Deze thee, ook wel bekend als “twig tea” of “boomstokjesthee”, is een verrassende verschijning in het Japanse theelandschap. In tegenstelling tot wat je misschien zou denken, wordt kukicha niet gemaakt van bladeren, maar van de stengels en nerven van de theeplant Camellia sinensis. En laat dat nu net de charme zijn. Wat ooit een bijproduct was van duurdere theesoorten, is intussen uitgegroeid tot een geliefde drank in Japanse keukens én internationale theesalons.

Wat maakt kukicha anders dan andere Japanse theesoorten?

Kukicha is een beetje het buitenbeentje van de familie, maar net daarom zo boeiend. In plaats van jonge blaadjes zoals bij gyokuro of sencha, bestaat kukicha uit takjes, steeltjes en bladvaten. Dit betekent automatisch minder cafeïne, een zachtere smaak en een totaal andere beleving in het kopje. Het is alsof je niet het blad leest, maar de nerven en aders die het blad structuur gaven. Intrigerend, niet?

De smaak van kukicha is licht, nootachtig, soms met een vleugje romigheid en een heel eigen zoetheid die niet zo snel verveelt. Er zit iets rustgevends in, iets dat je niet wegbeukt maar je zachtjes streelt. Een kopje kukicha om vier uur ’s middags doet meer denken aan een warm dekentje dan aan een espresso shot. En geloof me, dat kan op een vermoeide dag héérlijk zijn ☕.

Een leuke anekdote: veel Japanners geven deze thee aan kinderen of ouderen, precies omdat het zo laag is in cafeïne. Het is een soort thee die iedereen verbindt, los van leeftijd of gevoeligheid voor oppeppende stoffen. Dat zegt veel over zijn karakter.

Hoe wordt kukicha gemaakt? Een verhaal van restjes en respect

Kukicha ontstaat doorgaans als bijproduct bij het verwerken van topkwaliteit sencha, gyokuro of zelfs matcha. Terwijl de bladeren apart worden gehouden voor deze prestigieuze theeën, worden de stengels, nerven en takjes verzameld en apart gedroogd. Maar vergis je niet: dit zijn geen afvalproducten. In de Japanse theecultuur heerst het principe van mottainai, wat zoveel betekent als “verspilling is zonde”. Alles wordt gebruikt, geëerd en optimaal benut. Kukicha is daar een prachtig voorbeeld van.

Er bestaan verschillende varianten van kukicha. Wanneer het afkomstig is van gyokuro, spreekt men soms van karigane — een ietwat luxueuzere versie. Komt het van gewone sencha, dan is het eerder de klassieke kukicha. Beide hebben hun eigen nuances, maar de gemene deler is altijd dat kenmerkende aroma: een mengeling van hooi, noten en een onverwachte zoetigheid, bijna als gedroogde appel of amandelmelk.

Persoonlijk vind ik het fascinerend hoe iets wat ooit een restproduct was, met zoveel zorg en aandacht een volwaardige plaats kreeg in het Japanse theespectrum. Het herinnert ons eraan dat schoonheid vaak schuilt in het onopvallende. En dat je, door iets van een andere kant te bekijken, plots een heel nieuwe wereld ontdekt.

Hoe zet je kukicha op de juiste manier?

Kukicha is vergevingsgezind. Je hoeft geen zenmeester of theesho-grootmeester te zijn om er een lekker kopje van te zetten. Toch zijn er een paar richtlijnen die het verschil maken tussen flauw en fantastisch.

Gebruik water dat niet heter is dan 80°C — 70°C is nog beter. Giet je kokend water meteen op de twijgjes, dan komt er bitterheid naar boven die niet past bij het karakter van de thee. En geef het even tijd: zo’n 1,5 tot 2 minuten trektijd is ideaal. Langer kan ook, zeker bij koudere infusies of bij hergebruik van het theemateriaal, maar kort en zacht blijft de beste insteek. Eén portie kukicha kan trouwens makkelijk 2 à 3 keer opgegoten worden zonder z’n karakter te verliezen.

Een kleine tip van de ervaringsdeskundige (dat ben ik, met bescheiden trots 😉): probeer kukicha eens als koude infusie op een warme dag. Zet ‘m ’s avonds op in koud water en laat trekken in de koelkast. De volgende ochtend heb je een fluweelzachte, frisse thee die nauwelijks cafeïne bevat en wonderwel combineert met een ontbijt van fruit of yoghurt.

Welke gezondheidsvoordelen biedt kukicha?

Hoewel kukicha niet de bekendheid geniet van groene thee als gezondheidsdrank, zit ook deze thee boordevol stoffen die het lichaam ten goede komen. De lage cafeïne maakt het geschikt voor mensen die gevoelig zijn aan prikkels. Maar er is meer.

Doordat de nerven en stengels een andere samenstelling hebben dan de bladeren, bevat kukicha relatief veel theanine — een aminozuur dat bekend staat om z’n rustgevende werking. Dat verklaart waarom een kopje kukicha je niet wakker schudt, maar zachtjes doet landen. Ideaal bij stress, spanning of een overprikkeld hoofd. Niet voor niets wordt deze thee vaak geserveerd tijdens macrobiotische maaltijden: het ondersteunt de spijsvertering zonder het systeem op te jagen.

Daarnaast bevat kukicha antioxidanten zoals catechinen (al in iets lagere concentratie dan gewone groene thee), en mineralen zoals calcium, magnesium en fluoride. Die laatste helpt trouwens mee aan een sterk gebit — een leuke meevaller voor wie al eens met tandgevoeligheid kampt.

Ook niet onbelangrijk: kukicha bevat nauwelijks calorieën, tenzij je er natuurlijk suiker of honing aan toevoegt. Maar eerlijk gezegd… dat hoeft echt niet. De thee is van nature zoet genoeg van zichzelf. Een beetje zoals iemand die geen make-up nodig heeft om te stralen ✨.

Wanneer en waarvoor drink je het best kukicha?

Er zijn theemomenten, en dan zijn er kukichamomenten. Die laatste situeren zich bij voorkeur wanneer je niét op zoek bent naar een kickstart. Dus niet bij het ontbijt met een deadline voor de boeg, maar eerder bij een boek in de zetel. Of wanneer je kinderen eindelijk in bed liggen en je een moment voor jezelf zoekt dat niet schreeuwt, maar fluistert.

Kukicha past wonderwel bij lichte maaltijden: denk aan gestoomde groenten, misosoep of rijstgerechten. Hij verstoort de smaken niet, maar ondersteunt ze subtiel. Zelfs bij een stukje geitenkaas of een sobere cake kan hij een mooie, zachte tegenstem bieden. Ik zou ‘m niet meteen serveren bij een zwaar vleesgerecht of een dessert met veel suiker — dan wordt hij overstemd en verliest hij zijn finesse.

Een klein geheim? Ik zet ‘m soms tijdens het werken. Niet als oppepper, maar als rustpunt. Alsof er iemand naast me zit die af en toe fluistert: “Je doet het goed. Haast je niet.” En dat kan op een drukke dag meer betekenen dan een shot espresso 💚.

Is kukicha iets voor jou?

Als je houdt van uitgesproken, bittere of krachtige smaken, dan is kukicha misschien niet je eerste keuze. Maar als je verlangt naar nuance, zachtheid en een warme gloed zonder hyperactiviteit, dan heb je hier een schatje te pakken. Het is een thee die niet roept, maar aanwezig is. Die geen applaus nodig heeft om te schitteren. En soms — net zoals bij mensen — zijn dat de mooiste types.

Voor wie graag thee drinkt op momenten van introspectie, stilte of lichte melancholie, is kukicha haast therapeutisch. Het is een vorm van zachte zelfzorg, verpakt in een keramieken kopje.

Laat je dus gerust eens verrassen door deze Japanse klassieker in vermomming. Zet ‘m traag, drink ‘m bewust, en wie weet leer je wat het betekent om op een stengel te vertrouwen in plaats van op een blad 🍃.